thuyk53 : Em cũng tiếp nối cái topic này bằng một câu hỏi khác : "
Tại sao trong các trạng thái lai hóa của carbon gồm Csp , Csp2 và Csp3 thì khi % s càng lớn độ âm điện của nguyên tử C sẽ càng tăng ?"
chem48aUNS :
@ thuyk53: Thú thực là câu hỏi này của
thuyk53 khó quá!,
chem không dám trả lời, nên đợi các "cao thủ" trong Khoa trả lời trước (
chem chỉ thích "múa" phụ họa thôi! :P). Nhưng có lẽ mọi người đang bị thu hút hết vào mấy vụ Mr and Miss nên hì hì... ;;)
chem nôm na hiểu độ âm điện là khả năng kéo điện tử về phía mình của các nguyên tử (trong liên kết). Câu hỏi về độ âm điện nguyên tử C ở các trạng thái lai hóa sp3, sp2, sp của
thuyk53 sẽ được mình quy về câu hỏi: "Tại sao nguyên tử C ở trạng thái lai hóa sp3, sp2, sp; khi phần đóng góp của orbital s càng lớn thì nguyên tử C càng có xu hướng hút điện tử mạnh?". Okie
Thầy Bôi trong lúc giảng về hữu cơ có câu hỏi thế này: "Tại sao nguyên tử C ở trạng thái lai hóa sp3, sp2, sp; khi phần đóng góp của orbital s càng lớn thì độ dài các liên kết của C càng nhỏ?" (Gọi cái này là câu hỏi 2, còn cái trên là câu hỏi 1 nhé!)
Mình sẽ giải thích cả hai câu hỏi theo "phong cách Thầy Bôi"
Mô hình: ba phân tử C2H6, C2H4, C2H2 với lai hóa nguyên tử C lần lượt là sp3, sp2, sp.
Chắc khỏi nói ai cũng biết Orbital p có hình số 8 nổi, còn Orbital s có dạng hình cầu. Orbital p thì dài "loằng ngoằng" còn Orbital s thì tròn vo "tí tẹo". Vậy trong lai hóa giữa Orbital s và Orbital p khi số Orbital p tham ra càng nhiều thì Orbital lai hóa sinh ra càng dài "loằng ngoằng" (ngược lại phần tham gia của Orbital s càng lớn thì Orbital lai hóa càng ngắn :D).
Như vậy ở nguyên tử C ở các trạng thái lai hóa sp3, sp2, sp thì phần đóng góp của s là tăng dần. Trực quan là từ 1/4 ở sp3 lên 1/3 ở sp2 và 1/2 ở sp. Tức là Orbital lai hóa sinh ra ngày càng ngắn. Orbital lai hóa sp3 dài nhất, sp2 ngắn hơn và sp là ngắn nhất.
Từ đó:
Trả lời câu hỏi 2: Vì Orbital lai hóa càng ngắn khi phần đóng góp của Orbital s tăng lên nên độ dài liên kết càng giảm. Dẫn đến Csp có độ dài các liên kết ngắn nhất, Csp2 dài hơn chút và Csp3 dài nhất. Độ dài liên kết C-H trong các phân tử tương ứng C2H2, C2H4, C2H6 minh chứng điều này.
Trả lời câu hỏi 1: Vì Orbital lai hóa càng ngắn khi phần đóng góp của Orbital s tăng lên nên cặp điện tử tham gia trong liên kết với Orbital lai hóa này càng gần hạt nhân nguyên tử C. Tức là nó sẽ bị điện tích dương hạt nhân C hút mạnh hơn. Minh chứng là phân tử C2H2 có độ linh động của H trong liên kết C-H cực cao. của C2H4 thì ít hơn nhưng lớn hơn C2H6.
..........................
Thú thật các bạn đọc xem cách giải thích có lý không chứ mình chẳng thích "phong cách" giải thích này tẹo nào!.
thuyk53 :
1 - Giải thích theo trực quan :
Các orbital lai hóa ( HO - Hybridisation Orbital ) có bản chất s càng lớn thì càng có xu thế chuyển hình dạng về gần với hình cầu hơn. Do vậy bán kính sẽ giảm ---> Tác động của hạt nhân lên các lớp vỏ electron sẽ càng lớn ---> Độ âm điện tăng .
2 - Giải thích dựa vào các kết quả của phương pháp MO ( Molecular Orbital ) :
+ orbital lai hóa là sự tổ hợp của orbital s và orbital p, sinh ra các HO, và năng lượng của HO được qui định bởi tỉ lệ đóng góp của orbital s và orbital p.
+ Chẳng hạn trong C sp3, ta thấy, s chiếm 25% và p chiếm 75%, do đó HO sp3 tạo thành có năng lượng gần với p, tức là năng lượng cao. Trong khi ở C sp, hay C sp2 thì tỉ lệ của s chiếm 50% và 33.33% tương ứng, và HO sp, sp2 có năng lượng thấp hơn.
+ HO có năng lượng càng cao, khả năng nhận electron càng giảm.
+ Độ âm điện là một đại lượng dẫn xuất, gần đúng của điện tích hạt nhân hiệu dụng, mô tả khả năng thu hút electron của liên kết về phía mình. Liên kết ở đây mang hoàn toàn bản chất Cộng Hóa trị (nói theo Pertubation theory thì frontier term đóng vai trò chủ đạo).
+ Do đó, độ âm điện của HO sp3 < sp2 < sp
chem48aUNS :
@ thuyk53: Hi hi!,
chem cũng biết là chú Thiên biết câu trả lời rùi. Chỉ là đang thử tài mọi người thôi... nên
chem cũng ali mm một tí :D.
Trích:
Nguyên văn bởi thuyk53
+ HO có năng lượng càng cao, khả năng nhận electron càng giảm.
|
Không hẳn thế đâu
thuyk53 ạ, về mặt lí thuyết thì năng lượng thấp hay cao là đặc trưng cho mức độ bền vững của trạng thái. Trạng thái càng có năng lượng cao thì càng không bền vững, biết đâu khi nó nhận được thêm electron nó lại chuyển sang trạng thái mới bền vững hơn (có mức năng lượng thấp hơn) thì sao?. Một ví dụ đơn giản là trạng thái của gốc tự do thường không bền vững bằng trạng thái liên kết, anion hoặc cation (Chắc chắn là gốc tự do Cl. không bền bằng Cl2 hay Cl- rồi, mà rõ ràng Cl. nhận thêm electron đó chứ).
Còn vấn đề này là khó với
chem vì đây là một vấn đề định lượng, trong khi
thuyk53 đưa ra mô hình lai hóa của C ở các trạng thái sp3, sp2, sp với sự tăng % đóng góp của Orbital s trong HO để giải thích. Mô hình
thuyk53 đưa ra là mô hình VB (khái niệm lai hóa là khái niệm đặc trưng của thuyết Liên kết hóa trị mà). Đặc điểm của VB+VSEPR (thuyết sức đẩy cặp điện tử hóa trị) là rất trực quan và giải thích tốt sự phân bố hình học và không gian của các phân tử nhưng yếu điểm là chỉ mang tính chất bán định lượng. Không thể sử dụng để xác định chính xác các thông số đặc trưng cho phân tử.
Lí do là VB chỉ xét đến nguyên tử trung tâm trong sự lai hóa các Orbital của nguyên tử này với nhau, trong khi các Orbital của các nguyên tử xung quanh cùng liên kết thì không được tính đến, thậm chí là quên luôn cả các Orbital không tham gia lai hóa ở nguyên tử trung tâm. Học Triết thì VB bị gọi là "siêu hình" đấy, he he.
Bây giờ
chem sẽ đặt ra một câu hỏi với những gì chúng ta đã giải thích lúc trước!. Vậy các Orbital p không tham gia lai hóa thì không có vai trò gì cả à. Thế thì nghe hơi vô lí nhỉ, chẳng nhẽ thằng hàng xóm bật nhạc to mà mình lại không nghe thấy, huống hồ là thằng bạn cùng phòng! :P.
Lại nữa nếu % đóng góp của Orbital s tăng lên làm cho HO ngắn lại thì tất cả các HO đều phải ngắn đi như nhau. Nhưng tra sách mà thấy thì đi từ C2H6 -> C2H4 -> C2H2 độ dài liên kết C-H bị ngắn đi chậm hơn so với độ dài liên kết C-C (sự giảm đội dài liên kết ở đây ý nói là sự giảm độ dài liên kết cộng hóa trị của C trong liên kết C-C và C-H). Tức là sự ngắn đi của HO khi % đóng góp của s tăng lên lại không đều nhau giữa các HO trong cùng một nguyên tử (giữa HO đem liên kết với H và HO đem liên kết với C).
Vậy là VB không dùng để định lượng được đúng không?. (Hôm học
Thầy Bôi chem cũng định có ý kiến, nhưng hôm ấy đi học hộ, mà mình cũng nhiều tai tiếng, sợ đứng lên Thầy thấy mặt thằng này trông wen wen thì ngỏm củ tỏi, nên biết thân biết phận... hjch!.)
MO là thuyết được đưa ra để khắc phục những yếu tố đó. Trong MO ta sẽ không dùng khái niệm Orbital lai hóa (HO) nữa mà thay bằng khái niệm LCAO-MO (tổ hợp tuyến tính các AO tạo thành MO).
Vậy với MO mình sẽ đặt một câu hỏi thế này, Tại sao trong các phân tử C2H6, C2H4, C2H2 khi độ bội liên kết C-C càng tăng thì liên kết C-H trong phân tử lại càng phân cực.
Trả lời: Khi độ bội của liên kết C-C càng tăng thì tức là càng có nhiều Orbital p tham gia vào liên kết C-C. Càng có nhiều MO liên kết và phản liên kết, trong đó những MO liên kết thì được lấp đầy, những MO không liên kết còn trống.
Liên kết C-C của C2H6 có 1 MO sigma liên kết với 2 electron
Liên kết C-C của C2H4 có 1 MO sigma liên kết và 1 MO pi liên kết với 4 electron
Liên kết C-C của C2H6 có 1 MO sigma liên kết và 2 MO pi liên kết với 6 electron
Đặc điểm cỏa các MO liên kết là làm tăng mạnh mật độ electron ở giữa các liên kết trong khi mật độ electron phía ngoài thì giảm đi. Tức là từ C2H6 -> C2H4 -> C2H2 mật độ electron giữa liên kết C-C tăng dần (chênh lệch khá nhiều giữa các trường hợp đấy vì từ 2e->4e->6e mà).
Mật độ electron của mỗi nguyên tử C là không đổi mà tập trung hết vào phía liên kết C-C thì mật độ electron ở phía ngoài giảm đi nhiều, các MO sigma liên kết C-H có mật độ electron thấp, trạng thái năng lượng các MO này cao hơn. Trạng thái này không bền đồng nghĩa với liên kết C-H càng phân cực. (nói thế này cũng được: mật độ điện tích thấp ở lớp vỏ nên điện tích dương hạt nhân hiệu dụng tăng lên, hút mạnh electron của H, liên kết C-H trở nên phân cực)
Bây giờ lại hỏi một câu cho chính cách giải thích này: Tại sao liên kết C-C do có sự tăng mạnh mật độ electron làm độ dài liên kết ngắn lại. Còn C-H độ dài liên kết cũng ngắn lại trong khi như giải thích thì mật độ electron của nó giảm đi?. Bởi vì sự giảm độ dài liên kết C-C là do mật độ electron giữa liên kết C-C tăng mạnh, hai hạt nhân bị hút vào gần nhau hơn. Trong khi sự giảm độ dài C-H lại do điện tích hiệu dụng hạt nhân C tăng mạnh về phía H. Sự tăng mật độ electron giữa liên kết C-C (do sự đóng góp điện tích của cả hai nguyên tử) là lớn hơn xu hướng tăng điện tích hiệu dụng hạt nhân C về phía H. Độ dài liên kết cộng hóa trị trong liên kết C-C do vậy giảm nhanh hơn là độ dài liên kết cộng hóa trị trong liên kết C-H.
thuyk53 cũng sẽ thấy
chem sử dụng mô hình tĩnh điện cổ điển và khái niệm mật độ electron bên cạnh lí thuyết MO nhỉ. Có sai hay không?. Thực ra thì không ít thì nhiều mình đang lí giải nó bằng một phương pháp mô phỏng có tên là DFT (phiến hàm mật độ)-mọi thông tin trạng thái (kể cả năng lượng) đều được đưa ra qua hàm mật độ electron. Tính chất định lượng có thể đạt được là ở chỗ, nếu sử dụng phương pháp MO để tìm ra được hàm mật độ electron trên hệ thống thì sử dụng DFT bạn có thể tính toán chính xác được những thông tin cần thiết như độ dài liên kết C-C, C-H thậm chí là giá trị độ âm điện. DFT thì mình cũng đang tiếp cận nên không thể làm được nhiều như thế!.
Cuối cùng là mình chỉ giải thích được mô hình C2H6, C2H4, C2H2. Còn giải thích được độ âm điện như kì vọng của bạn thì mình vẫn chưa làm được. Đến đây thì chắc bạn hiểu vì sao với mình câu hỏi của bạn là quá khó, mình không dám trả lời.